SUMI - e
schilderen in zwarte inkt
of 'schilderen in gewassen inkt'
- Sumi, het schilderen in zwarte inkt (en in verschillende met water verdunde oplossingen) vindt zijn oorsprong in China.
- Deze artistieke vaardigheid, exclusief privilege van hoger opgeleide ambtenaren, maakte in het oude China deel uit van 'de vier kunsten': naast het schilderen bekwaamden zij zich tevens in het bespelen van de guqin (traditioneel snaarinstrument), de vaardigheid in het bordspel 'Go' en de 'kalligrafie'.
- Sumi vond in latere eeuwen zijn weg naar de ruimere Oost-Aziatische regio, waaronder Japan.
- Naast landschappen neemt het schilderen van de bamboe rietplant in het beoefenen van de Sumi een aparte plaats in...
BAMBOE ...
De bamboeplant wordt in Oost-Azië geprezen om zijn volharding in allerlei weersomstandigheden.
Omdat, voor wie aandachtig toekijkt, bladvorm en kleurtint van deze plant veranderen naargelang het weer en het vorderen van de seizoenen, worden deze inktcreaties ingedeeld in diverse subcategorieën zoals 'bamboe in de wind', 'bamboe in de regen', 'bamboe in de zon', 'oude bamboe' ...
Soms kan een bamboeschilderij ook het karakter of de stemming van de maker weerspiegelen.
Als altijdgroene plant maakt bamboe naast de den en de pruimenboom onderdeel uit van 'de drie vrienden van de winter'.
Doordat deze planten ook in de winter hun schoonheid behouden, staan ze symbool voor standvastigheid, doorzettingsvermogen en veerkracht.
MENTALE INGESTELDHEID
- Om de bamboe te kunnen schilderen, zal men zijn structuur en samenhang van binnenuit moeten voelen... de stam, takjes en blaadjes licht aangeraakt door een zuchtje wind of zwaar hangend, nat van de regen ...
- Het schilderij kan pas levend worden als alle onderdelen ervan levend zijn ...
- Een uitgebreide voorbereiding is niet nodig ... elk overbodig detail is weggelaten ... retoucheringen en toevoegingen verbeteren het kunstwerk niet, ze verbergen eerder zijn ware aard ...
TECHNIEK
- Het schilderen van de afzonderlijke bladeren en takken dient telkens met één enkele penseelstreek uitgevoerd.
- De bamboeschildering wordt gewoonlijk voorzien van een gekalligrafeerd gedicht dat het motief verder belicht. Beide geven uiting aan een soortgelijke stemming en staat van bewustzijn.
- In de buurt van het gedicht plaatst de schilder een of meer persoonlijke (rode) zegels, die de compositie vervolledigen.
'de bamboe is sterk, rechtschapen en betrouwbaar,
hij zal buigen met de wind, de storm en de regen, maar hij zal nooit breken,
hij is een echte heer met moed en uithoudingsvermogen'
I-Hsiung Ju
De essentie van Sumi doet meteen denken aan de beoefening van Shodo, 'de weg van het schrijven' (cf. Galerie / Shodo)
Beide hanteren hetzelfde materiaal: Oost-Indische inkt (al dan niet verdund met water), kalligrafiepenselen, washi-papier of zijdedoek.
Waar Shodo lettertekens omtovert tot grafische kunst, richt Sumi zich tot het schilderen van figuratieve afbeeldingen (de natuur, landschappen. met water, bomen, bamboe, ...).
Tijdens het creatief proces is de basishouding van de kunstenaar in beide dezelfde:
elke creatie ontstaat uit zichzelf, vrij, onafhankelijk van de bedoeling van de kunstenaar; het is een natuurlijk proces, zonder enige intentionele inspanning. Aldus is de authentieke creatie niets anders dan een rechtstreekse aanwijzing van de onuitsprekelijke Leegte; op deze wijze vallen 'lichaam en geest' weg; de persoonlijkheid en het Wezen dat eraan ten grondslag ligt worden één.
Bovenstaande video geeft aanschouwelijk weer hoe de Sumi-beoefenaar tewerk gaat bij het schilderen van de bamboe.
Let op de hantering van het penseel, hoe telkens door slechts één penseeltrek de afzonderlijke componenten van de plant
meteen ook in verschillende grijstinten tot leven komen.
MEER BAMBOE ...
Hier enkele illustraties van minder orthodoxe uitvoeringen van de klassieke Sumi-techniek. Hier werd immers de typische één penseeltrektechniek niet langer rigoureus toegepast.
Let ook op de introductie van subtiel aangebrachte kleuren, in tegenstelling tot het traditioneel gebruik van uitsluitend grijstinten. Toch stralen ook deze afbeeldingen nog diezelfde ongekunsteldheid en kracht uit.
De kalligrafische notitie van lettertekens en toevoeging van een persoonlijke (rode) zegel blijven wel behouden.
SUMI IN DE ABSTRACTE KUNST
Naast de beoefening van Sumi in enge zin, wordt in Japan nog steeds geschilderd met inkt, weliswaar niet langer uitsluitend in tinten van grijs, op washi-papier of zijde en ook niet alleen maar met het klassieke penseel.
Vooral in de abstracte creaties vindt men prachtige voorbeelden van werken, die nog duidelijk verwijzen naar de eeuwenoude traditie van de Sumi-beoefening.
SUMI VANDAAG
Monika Huber
°1959, Dingolfing (Duitsland)
Zoekt in haar creaties naar de synthese van kracht en energie. Hierbij gaat het nooit alleen maar om de kleuren zwart en wit, maar het gebruik van kleur blijft ondergeschikt aan het energetische aspect
- Opvallend is het spanningsveld dat wordt opgeroepen tussen spontaan aangebrachte penseelstreken enerzijds en het gebruik van streng geometrische vormen anderzijds
- Kernaspecten: kleur en lijn, vlak en diep, open en gesloten, licht en schaduw
geschilderd op doek
geschilderd op (washi-)papier
Tokesada Matsutani
°1937, Osaka (Japan)
- Behoorde in de jaren '60 tot de Gutai-beweging, een groep kunstenaars die als reactie op de traditionele Japanse cultuur voor een omwenteling zorgen in de plastische kunsten. Hun leuze: niet kopiëren maar creëren, durven improviseren zonder de eigen cultuur te verloochenen.
- Werkt hoofdzakelijk met potlood op papier.
- 'Hij slaagt er in de toeschouwer met een minimum aan woorden naar waarheden te voeren; zonder hem uit te beelden staat de mens in het centrum van zijn beschouwingen'
Toko Shinoda
1913, Dalian (China) - 2021, Tokio (Japan)
- Eerste prominente vrouwelijke kunstenaar in het domein van de Kalligrafie en Sumi.
- Neemt afstand van de patriarchale Japanse kunstwereld door het traditionele medium van Sumi tot het uiterste te drijven op het vlak van dynamiek en abstracte vormgeving.
