Pablo Neruda
Pabol Neruda (pseudoniem voor Neftali Ricardo Reyes Basoalto) - (1904-1973)
Chileense dichter/schrijver van liefdesgedichten, natuurverzen, oden en treurzangen...
Zijn werk is een grote liefdesverklaring aan het gewone volk... 'voor wie ik schrijf...'
'Ik schrijf voor het volk,
hoewel het met zijn landelijke ogen
mijn poëzie niet kan lezen...
Misschien zeggen ze ooit: 'hij was een kameraad'.
Dat zegt genoeg, dat is de kroon die ik verlang'
Het meest bekend zijn '20 liefdesgedichten en een wanhoopslied' (1924) en 'Canto general' (1950), waarvoor hij in 1971 de Nobelprijs voor literatuur ontving.
'Canto general', een dichterlijk epos met 342 gedichten over de tragische geschiedenis van de Zuid-Amerikaanse volkeren, wordt beschouwd als 'de bijbel van het Latijns-Amerikaanse continent'.
Volgens het juryrapport werd de literatuurprijs hem toegekend 'voor een poëzie die met de energie van een elementaire kracht het lot en de dromen van een continent tot leven brengt'.
Hoe de vlaggen ontstaan
Zo zijn vandaag onze vlaggen.
Het volk borduurde ze met tederheid,
naaide de lappen aan elkaar met zijn lijden.
Plantte de ster met zijn brandende hand.
En sneed, uit hemd of firmament,
blauw voor de ster van het vaderland.
Het rood, druppel na druppel, werd geboren.
(Canto general, canto V - 'het verraden zand')
Om door jou gehoord te worden
Om door jou gehoord te worden,
zijn ze wel eens dun,
mijn woorden,
als meeuwensporen op de stranden.
Halssnoer, dronken belletje
voor jouw handen, zacht als druiven.
En ik bekijk mijn woorden als iets vers.
Meer dan van mij zijn ze van jou.
Ze klimmen in mijn oude lijden als klimop.
Zo klimmen ze langs de vochtige wanden.
Jij bent de schuldige van dit bloedige spel.
Ze vluchten uit mijn donkere schuilplaats.
Alles vul jij, je vult alles.
Vóór jou bevolkten ze de eenzaamheid die jij bezet,
en meer dan jij zijn ze mijn droefenis gewend.
Nu wil ik dat ze zeggen wat ik wil zeggen in de hoop
door jou gehoord te worden zoals ik wil dat jij me hoort.
(20 poemas de amor y una canción desesperada)
De woestijn
De harde middag van de grote zandvlakten
is aangebroken:
de wereld is naakt,
ruim, steriel en doorschijnend tot in de laatste
zandige grenzen:
beluister de breekbare klank
van het levende zout, dat alleen is in de zoutvlakten:
de zon breekt zijn ruiten stuk in de lege ruimte
en de aarde zieltoogt met een droog
en verstikt gekreun van zuchtend zout.
(Canto general, canto IV - 'de bevrijders')
Het was de herfst van de druiven
Het was de herfst van de druiven.
De wijnstokken trilden talrijk.
De witte en gesluierde trossen
legden rijp op hun zachte vingers
en de zwarte druiven vulden
hun kleine, volronde uiers
met een geheime, bolronde stroom.
De heer des huizes, een ambachtsman
met schrale trekken, las me
uit het bleke, aardse boek
van de schemerdagen.
Zijn goedheid kende de vrucht,
de stam en het werk
van het snoeien dat aan de boom
zijn naakte bekervorm geeft.
Hij praatte tegen de paarden alsof
het reuzegrote kinderen waren:
achter hem aan liepen de vijf poezen
en de honden van dat huis, enkele met hoge rug en traag,
andere met zotte capriolen
onder de winterkille perzikbomen.
Hij kende elke tak,
elk litteken van de bomen,
en zijn oude stem onderrichtte mij
terwijl hij de paarden streelde.
(Canto general, canto X - 'De vluchteling')
ik wil met jou doen
wat de lente doet
met de kerselaars
van niemand zal ik zijn, behalve van jou
totdat mijn botten in as zullen veranderd zijn
en mijn hart stopt met kloppen
Poëzie
En het was op die leeftijd... De poëzie was
naar me op zoek. Ik weet niet, weet niet vanwaar
ze opdook, uit winter of rivier.
Ik weet niet hoe of wanneer,
nee, geen stemmen, stemmen waren het niet, geen
woorden, geen stilte,
maar uit een straat werd ik geroepen,
uit de takken van de nacht,
plotseling, te midden van de anderen,
te midden van felle vuren
of alleen op de terugweg -
daar stond zij zonder gezicht
en raakte me aan.
... ... ...
(Register van Isla Negra)
Voy a vivir
Ik zal leven
Yo no voy a morirme.
Salgo ahora, en este día lleno de volcanes
hacia la multitud, hacia la vida.
Aquí dejo arregladas estas cosas
hoy que los pistoleros se pasean
con la 'cultura occidental' en brazos,
con las manos que matan en España
y las horcas que oscilan en Atenas
y la deshonra que gobierna a Chile
y paro de contar.
Aqui me quedo
con palabras y pueblos y caminos
que me esperan de nuevo, y que golpean
con manos consteladas en mi puerta.
Ik zal niet sterven.
Nu vertrek ik, op deze dag vol vulkanen
naar de menigte, naar het leven.
Hier laat ik de zaken afgehandeld achter
nu de pistoolhelden op stap zijn
met de 'westerse cultuur' in hun armen,
met handen die moorden in Spanje
en de galgen die schommelen in Athene
en de schande die Chili regeert
en ik houd op met vertellen.
Hier blijf ik
met woorden en volkeren en wegen
die me weer verwachten, en die
met besterde handen op mijn deur bonzen.
(Canto general - 1949)
Pablo Neruda
Een merkwaardig stukje geschiedenis
Beroepshalve was Pablo Neruda diplomaat. In die functie vertegenwoordigde hij zijn vaderland Chili achtereenvolgens in diverse continenten.
In 1945 betreedt hij actief het politieke toneel. Als lid van de communistische partij wordt hij onder president Videla tot senator verkozen. Amper 2 jaar later werd de communistische partij in Chili verboden. Omdat Neruda scherpe kritiek bleef uiten op de te rechtse koers van Videla, viel hij in ongenade. Om aan vervolging en gevangenisneming te ontsnappen moest hij onderduiken.
Tijdens zijn ballingschap werkte hij ijverig verder aan zijn magnum opus, waaraan hij reeds in 1940 was begonnen en wat later de 'Canto General' zou worden, een opruiend schrift tegen Amerika, een heldendicht van het verzet. In 1950 zou het werk clandestien in Mexico worden gepubliceerd.
In 1970, bij het aantreden van president Allende, werd Neruda politiek gerehabiliteerd en tot ambassadeur benoemd in Parijs. Een jaar later bracht de Griekse componist Mikis Theodorakis, op de vlucht voor de dictatuur in zijn vaderland, een bezoek aan Chili. Toevallig hoorde hij tijdens een concert enkele muzikale vertolkingen van Neruda's gedichten. Hij stelde voor om de Canto General op muziek te zetten.
In 1973, een week na de allereerste uitvoering van het oratorium in Buenos Aires, was een optreden gepland in Santiago de Chile. Doch ter elfder ure werd de uitvoering afgelast als gevolg van de militaire coup, gepleegd door generaal Pinochet. Bij die machtsgreep kwam president Allende om het leven. Twaalf dagen later, op 23 september 1973, zou ook Pablo Neruda het leven laten. Zijn huis en al zijn bezittingen werden verbrand.
Mikis Theodorakis zou daarna gedurende 8 jaar verder werken aan de compositie van het integrale oratorium. De eerste uitvoering daarvan vond plaats in München (1981) met Maria Farandouri (mezzosopraan) en Petros Pandis (bariton) als solisten.
beluister hier (via Spotify)
'ik zal leven'