01/03/2023

Voor wie haar soms geweld aandoet...

Het kan niet anders of ik moet iets hebben gemist. Bij het aanzetten van de radio of de TV bekruipt me de laatste tijd al eens het gevoel dat ik niet daar ben, waar ik dacht dat ik was, dat ik op een andere plek vertoef waar een soort Nederlands wordt gepraat dat ik nog amper herken. Neem nu een politiek interview in de Wetstraat of in de studio, een of andere Vlaamse soap, het maakt niet uit, maar bij het beluisteren van hun gesprekken en commentaren lijkt het steevast alsof die personen, man of vrouw, jong of oud, een andere taal spreken dan deze die ik op de schoolbanken heb geleerd, alsof ze regels hanteren die niet de mijne zijn, mij volslagen onbekend.
Waar of wanneer precies heb ik dit gemist? Zijn er misschien tijdens mijn slaap nieuwe taalstandaarden uitgevaardigd? Zou een of andere hogere instantie er de hand in hebben gehad? Of omgekeerd, zou er niet dringend behoefte zijn aan de heruitzending, in een eigentijdse outfit uiteraard, van een van die stichtende programma's van weleer, zoals het alom geprezen 'Hier spreekt men Nederlands' of 'Voor wie haar soms geweld aandoet' en dient iemand derhalve diezelfde instantie - de Nederlandse Taalunie, de VRT, onze minister-president desnoods..? - op de urgentie van de toestand attent te maken?
Dit lijken me nopens een vervaarlijk uitdijend niet weinig irritant fenomeen genoeg vragen om er even dieper op in te gaan.

De generatie waartoe ikzelf behoor moet geenszins uitgelegd worden waarvoor in een ver verleden het letterwoord 'ABN' stond, jawel, voluit betekende het niets minder dan: 'algemeen beschaafd Nederlands', waarbij de bedenker zich met 'beschaafd' leek te willen distantiëren van het ordinaire en ongekuiste dialect, iets van onder de plaatselijke kerktoren. We noteren de jaren vijftig, de tijd waarin Vlaanderen zijn zonen (m/v/...) slechts druppelsgewijs uitzond naar andere provincies en gewesten. Zonder overdrijving zou men kunnen stellen dat er minstens evenveel dialecten waren als kerktorens wat op zijn beurt onvermijdelijk moest resulteren in het gegeven dat, mochten ze elkaar toevallig ontmoeten, een inwoner uit Kaulille of Piringen geen gebenedijd woord zou verstaan van het gebrabbel uit de mond van iemand uit Wijtschate of Spiere-Helkijn en vice versa.
Niets werd onverlet gelaten om het ABN, dat pas rond 1970 zou vervellen tot AB - intussen was er immers in sommige middens toch enige gêne gegroeid rond dat denigrerende 'beschaafd' - , te promoten. Zo werden op menig niveau, van de lokale parochie tot over de grenzen van kantons en provincies, welsprekendheidstornooien georganiseerd; van onderwijzers werd verwacht dat ze voortaan minstens voor de klas een aardig mondje beschaafd Vlaams zouden praten; we stonden aan de vooravond ook van de onstuitbare opgang van de communicatiemedia, in het bijzonder van de televisie, met niet meer uit het collectieve geheugen te wissen programma's zoals 'Komt toch eens kijken (met nonkel Bob en zijn melkbrigade), '100.000 of niets (met Tony Corsari), 'Ten huize van... (met prof. Joost Florquin; straks komen we nog even terug op deze innemende persoonlijkheid)... ... ...